Họ bắt đầu phán đoán, trí tuệ họ soi cho họ thấy một hai góc cạnh chân lý, họ đặt nghi vấn, họ bắt bẻ, họ lý luận, đúng hơn là lý sự. Khỏi cần nói bạn cũng dư biết tình yêu của một chàng thanh niên đối với một thiếu nữ nồng nhiệt hay lạnh nhạt tùy kẻ nầy đẹp ít hay đẹp nhiều. Nhiều cái éo le thắc mắc mà tuổi trẻ của họ cho là không thể trình bày với ai, họ lồng khuôn trong văn thơ.
Nhà giáo dục lành nghề nên chụp những cơ hội ấy để tạo cho đời những tay bản lĩnh. Chớ người lớn mà nông nỗi, người lớn hay bày những trò chơi, ưa cợt đ ùa, thích cặp cổ, ngao du với họ thì họ thích lắm. Người bạn trai bắt đầu yêu và lý luận.
Nhân cách có nhiều hình thức. Họ sống cách vô ý thức, một lối sống vô chánh phủ. Trong Kinh thánh sau nầy con lật Sáng Thế kỷ 1, 27 và 28 con sẽ thấy những lời vàng ngọc nầy: Thượng đế sáng tạo con người theo hình ảnh của Người, giống hình ảnh Người: Người đã dựng đàn ông và đ àn bà.
Nhưng đáng kiếp cho một số bạn gái đần độn vội tin. Phải tế nhị thu tâm họ mới thấy được hết những ưu khuyết của họ để ta đề cao hay bổ túc. Bạn trai cởi áo, đi rửa mặt hay tắm ra ngồi ngoài chỗ mái nghỉ.
Nhưng họ không có xu hướng tinh thần tự nhiên dồn tâm tư vào những gì đòi hỏi sự suy xét nhiều. Hằng loạt kỷ niệm ấy phụ họa với âm thanh văng vẳng của: Lời hứa hẹn buổi năm xưa, Mảnh tình trìu mến trao đưa. Không phải họ không có những tâm tưởng tân kỳ, nhưng lòng họ không để ý tìm những sự phiền toái.
Điều khổ nhất cho họ là đã mất lòng tín cẩn ở rất nhiều người. Cứ chung mà nói bạn trai vào lối 17, 18 tuổi hay bị khủng hoảng về lòng tin tưởng ở thiêng liêng. Đừng gợi lại những kỷ niệm ghi bóng quả tim, để rót thêm cho nhiều tâm hồn buồn tợ một chén đầy, một giọt nước khiến cho tâm hồn khổ đau.
Trong mục nầy tôi lại cũng còn chưa bàn hẳn cốt tủy ái tình của bạn trai. Tai hại nữa là vì yếu đuối trước sắc đẹp họ dễ tha thứ những quái tật ở tình nhân. Tất cả nó làm cho bạn trai chỉ vui tạm chốc lát lúc làm việc tội lỗi rồi lòng trở lại với màn đ êm lạnh bóng ma sầu.
Tôi không cần nói, bạn đã đón tình tâm giao nầy dọn đường cho thứ tình tâm giao mà những nhà tâm lý giáo dục gọi là tình tâm giao nhục dục. Trong sự lựa chọn bạn tri kỷ bạn trai thường chọn một bạn đồng phái nhưng cũng có khi chọn một bạn gái. Tình của bạn trai khi hướng ngoài gia đình thì phải đáp vào một đối tượng.
Giáo dục nhất là tính giáo dục một khoa học tối tế nhị, là công việc truyền cảm, xây dựng từng tâm hồn. Cha mẹ cũng như ai có nhiệm vụ rèn đúc họ nên thân mật vạch trần cho họ thấy những việc làm theo tình cảm hay lưu lại những ác quả. Phần đông bạn trai khác, lo trang sức thì cũng lo nhưng không quá tỉ mỉ thường xuyên như bạn gái.
Tôi thấy nền tiểu học nên nhất định luyện óc nhớ, nền trung học luyện trí hiểu mà đừng nên bắt học sinh học thuộc lòng và ở đại học hiểu là tối hệ rồi nhưng hiểu mà không nhớ thì cũng dốt. Sự có mặt của họ để sáng danh Thượng đế, để Thượng đế được thờ phượng và họ được hạnh phúc. Đã có những quốc gia đề cao dân chủ, chưởi thực dân mà rộn rịp thôn tính các bản đồ thế giới, theo một chánh sách độc tài, bốc lột dã man.